O humor fúnxico de Davila... O conto dos Monguis e a Cucaracha

Esta entrada imos adicarlla ó noso secretario no exilio, que dende Portugal nos segue na distancia a través das ondas cibernéticas, e que é un experto neste xénero. Os seus estudos endexamáis serán publicados, debido á súa mala letra, pero estudiar, estudiou ben os efectos das sustancias producidas por estes cogomelos no seu corpo para maior gloria da ciencia, de maneira altruista e expoñendo a súa integridade física ó incerto dos efectos na súa mente deste coñecido xénero de fungos. Ahí é nada. Un home con peito. Un heroe. Vai por ti, Telmo.
Ler máis...

Refungando polas Fragas do Eume adiante


O pasado sábado en Refungando fixémolo petate e puxemos rumbo ás fragas do Eume para facer a ruta de Os Cerqueiros, preto de Monfero. Das múltiples rutas que recorren as fragas escollemos esta principalmente pola diversidade dos seus hábitats, que nos permitiría se o tempo acompañaba, observar maior variedade de cogomelos. E o tempo acompañou... Lorenzo mallou en nós con janas e con brío. Un consello se vos decidides a facer esta camiñata: levade sempre unha gorra para tapar ben a caixa dos miolos, pois gran parte do percorrido, sobre todo nas zonas de prados e piñeirais do principio e final da ruta, está ó descuberto e non hai unha mala sombra da que botar man. Avisados estades. Polo demais, un camiño sinxelo de percorrer, ainda que como unha montana rusa ás veces, de case que sete kilómetros.

Aquí tedes á dereita un mapa da ruta que seguimos. Fixádevos ben nos dous únicos desvíos que atoparedes na ruta x que non están sinalizados en tódalas guías e poden crear polémica (falamos por experiencia, ejem, bendito GPS...) á hora de decidirse, pois a sinalización non é todo o clara que podía: en amarelo, a ruta principal de Os cerqueiros, en azul, o sendeiro que leva ata as fragas na beira do encoro, o violeta, cara a metade do percorrido, leva ata un mirador no alto. ¿Queres acompañarnos no noso percorrer, e sin sudar os litros que sudamos nos? Pasa, pasa, pincha abaixo...


Imos amosarvos un pouquiño como é a ruta en imaxes a través desta paraxe natural realmente incrible. Para os amantes da natureza que non as coñezades son, simplemente, un destino ineludible que visitar.
A saída comenza na parte de arriba do val do encoro, entre piñeirais e verdes prados, como vedes na imaxe de portada, para ir descendendo case ata a beira do río entre bidueiros, castiñeiros e carballos para finalmente volver a ascender de novo ata oitra zona de grandes piñeiros onde remata a ruta, nun pequeno tramo que faremos polo asfalto, ata chegar ó mesmo punto de saida. Se tedes alguén que vos vaia esperar ó final, podedes ahorrarvos uns cantos centos de metros de piche, que ó final é igual en todas partes.

A medida que imos baixando ó fondo do val, a vexetación comeza a cambiar pouco a pouco. Os grandes prados dos primeiros momentos van pouco a pouco dando paso ós castiñeiros, carballos e bidueiros. Na imaxe do centro, a fraga de Teixeiro: a partir de aquí comezamos a introducirnos no antigo bosque atlántico galego. Xusto á esquerda do cartel da foto, escomeza o primeiro dos desvíos que nos leva ata as fragas ó pé do encoro, pero saíndonos da ruta marcada. A partires de aquí comeza o bo, e nos sumerximos en fragas moi difíciles de ver hoxe en día fóra de aquí. Quédase un a gusto ó mirar ó redor e non ver por ningún lado os parásitos dos eucaliptos (ainda que, iso si, na parte alta do conxunto das Fragas do Eume, teñen un verdadeiro problema con esta praga). Sumerxirse nestes montes é como facer unha viaxe ó pasado, vivir en primeira persoa o que nun tempo foron as fragas que cubrían toda Galicia.

O camiño está ademáis pragado de carteis informativos cada poucos centos de metros, con información sobre o entorno: formación das fragas, vexetación, árbores, fauna salvaxe, aproveitamento forestal, estudios en curso... Unha ampla e variada cantidade de datos que nos fará máis amena a camiñata. Arriba, na foto do medio, algúns dos asistentes facendo que len nun destes puntos de información.

As vistas do entorno das fragas, do encoro, milloran a medida que volvemos a subir pasado o ecuador do camiño, como podedes tamén ver na última das tres imaxes de arriba. Pouco despois temos o desvío cara ó mirador que nos proporcionará unha vista magnífica da zona se lle botamos peito para subir a empinada costa final.

Non, ¡por suposto que non nos olvidamos dos fungos! Pero unha semán de calor abafante, non era tampouco o millor preludio para unha xornada de observación micolóxica. Algo atopamos. Sempre hai algo, pero os exemplares estaban ou moi secos, ou pasados, ou as lesmas e demais compañeiros xa lles leran a cartilla. Nos atopamos con exemplares de Phellinus pini (si, do mesmo xénero que Phellinus torulosus, do que falamos fai pouco), Paxillus involutus, Boletus pinophillus (moi seco e desfeito) e Mitrula paludosa. Nas imaxes, por orde, podedes ver Phellinus pini, Mitrula paludosa (falaremos a fondo deles nalgún momento máis adiante), e un rebaño de curiosos animais que pacían por alí sen facer mal a ninguén.

Toca despedirse, pero pronto aproveitaremos o bo tempo para visitar algunha que oitra paraxe natural galega de gran beleza e a lo menos traer ese cachiño da nosa terra eiquí; estade atentos e sintonizade o voso navegador ca nosa páxina!
Ler máis...

A estrela terrestre: Astraeus hygrometricus

Hola amigos. Como sabedes hai fungos de moitas e curiosas fomas. Algúns certamente orixinais, tanto na forma, como na súa estratexia reproductiva, coma o que temos hoxe na cesta de Refungando e que, se vos fixades un pouco, poderedes ver estos días (gusta de primavera se ven con chuvias) nos nosos montes. De feito, este é un fungo bastante común, seguro que máis dunha vez vos topastes con él. A xente soe recoñecelo de velo algunha vez, pero máis raramente saben que se trata dun cogomelo. Quizáis eses curiosos “pétalos” que lle dan esa característica forma de estrela teñan a culpa, e moitos cren que se trata dalgunha pranta rara. Pero non, Astraeus hygrometricus (Astraeus é o nome dun dos titáns da mitoloxía grega, deus das estrelas e a astroloxía; hygrometricus, literalmente, significa “que mide a auga”) é un fungo que no que no século XIX se consideraba incluido no xénero Geastrum, ainda que as diferencias microscópicas observadas a finais dese século demostraron que debía encadrarse nun xénero propio; así aparece o xénero astraeus cunha única especie dentro del. Hoxe en día, segue sendo un xénero moi pequeno, con tan só 6 especies, catro delas como veremos máis adiante de orixen asiático.

A. hygrometricus é un gasteral, coma Pisolithus Arhizus e os populares peidos de lobo (que engloban varias especies) que pertence á familia Astraeaceae (repetideo tres veces si tedes peito). As súa fructificacións soen pasar por alto no monte, feito no que seguramente terá algo que ver a súa pouca vistosidade e ás veces os chans cubertos de follas que lle proporcionan unha camuflaxe perfecta, ainda que é común, se se dan as condicións, case que todo o ano. Seguro que vos sorprenden algunhas das habilidades deste cogomelo. ¿Botamos un ollo? Pois xa sabes como vai esto, fai click abaixo en Ler máis...


DESCRIPCIÓN

Corpo frutífero: 3-8 cm de ancho cando está aberto. Ao principio desenvólvese baixo a terra e ten forma globosa e comprimida polos polos. Está provisto dunha cuberta externa, exoperidio, de cor parda e formada por dúas capas, a exterior correúda e seca (e forma os característicos brazos de estrela ó abrirse e rasgarse) e a interior máis grosa e carnosa. Na madurez sae á superficie e ábrese en forma de estrela de 6 a 10 brazos, deixando ó descuberto a capa interna. O endoperidio, 2-3 cm de diámetro, é de cor abrancazada ó principio e logro gris parda, no seu interior atópase a gleba. Non ten pé.

Gleba: Recordemos que a gleba é o tecido fértil, a masa de esporas, nos gasteromicetos e ascomicetos hipoxeos (que se desenvolven baixo terra). De cor branca de novo e ao madurar vólvese moura e pulverulenta. Ao menor contacto, as esporas saen a través dun burato apical. É unha especie moi higroscópica, en tempo húmido os brazos da estrela cúrvanse cara abaixo e en tempo seco repréganse sobre o endoperidio e endurecen volvendo a unha forma parecida á inmatura. Desta maneira a apertura dos seus brazos é un bo indicativo da cantidade de humidade no ambiente, de ahí lle ven o nome que lledan de estrela barómetro. De feito se atopades un exemplar repregado en tempo seco, podedes facer na casa a proba e botarlle algo de auga, para ver como en poucos minutos se abre lentamente como unha flor.

Hábitat: En solos areosos e zonas iluminadas de bosques mixtos, moi pegado á terra. Todo o ano, con preferencia polo outono e primavera. Moi común.

Observacións: O xénero Astraeus estaba composto por tan só dúas especies ata fai poucos anos: Astraeus hygrometricus e Astraeus pteridis. No ano 2000 o estudio microscópico e xenético de varios exemplares asiáticos que se creían exemplares de hygrometricus arroxaron á luz diferencias que fixeron aparecer finalmente catro novas especies dentro do xénero: A. asiaticus, A. odoratus, A. koreanus e A. thailandicus.

As confusión máis probables, se temos en conta que non atoparemos por aquí moi probablemente ningunha das oitras compañeiras de xénero, se da con algúns exemplares do xénero Geastrum, que teñen una morfoloxía xeral máis ou menos parecida (unha esfera poratadora de esporas sobre o soporte de varios brazos) pero claramente diferentes. Nos geastrum a zona da apertura por donde salen as esporas ten forma cónica, coma nun volcán, mentres que A. hygrometricus ten o orificio a rentes da superficie do endoperidio.

En canto á comestibilidade, se ben en occidente no se considera comestible (só fai falta botarlle un ollo para darse conta de que debe ser coma comer coiro de bota vella), si que se pode atopar en mercados do sudeste asiático, ainda que as referencias á súa comestibilidade son anteriores ó descobremento das novas especies, polo que non podemos estar seguros de que o cogomelo consumido por aqueles barrios sexa realmente Astraeus hygrometricus.

Pero é que por se fora pouco, A. hygrometricus posúe ademáis interesantes propiedades mediciñáis todavía en investigación: unha mezcla proteica extraida deste fungo amosou interesantes efectos á hora de inhibir o crecemento de células tumorais, e en ensaios con ratos, provocou a estimulación do sistema inmune e o crecemento das células da médula. Ademáis, este fungo xogou dende sempre un importante papel na mediciña oriental tradicional no sureste asiático: na india, se utiliza o pó esporal misturado con aceite de semente de mostaza como ungüento para tratar queimaduras; en China, esa misma masa eporal se aplica ás feridas sangrantes para que actúe axudando a deter a hemorraxia, ou mesmo para aliviar os sabañóns. ¡E aquí andamos a patadas con ela!

Bueno, como vedes a veces un cogomelo de aspecto insignificante está cheo de sorpresas e curiosidades, dende Refugando, coma sempre, procuramos encontralas para vos.

Un saúdo, boa primavera a todos e fructíferas recolleitas (sen abusar, no me sexades mandriles!).
Ler máis...

Unha de gominolas!: Lycogala epidendrum

¿Recordades os mixomicetos? Eses curiosos seres de corpo mucilaxinoso que se desplazan polas superficies de madeiras en descomposición alimentándose do que atopan no seu camiño, fagocitando con parsimonia, que hai un tempo se consideraban fungos e que agora buscan un reino no que refuxiarse. Dende sempre foron obxeto de estudio de micólogos, e hoxe en día, estes parias da natureza, que non se parecen a ningún oitro ser vivo, seguen acompañándonos nas nosas saídas ó monte. A especie que imos coñecer neste artigo, e cuias fructificacións podedes ver na imaxe da vosa esquerda (click para ampliar) chámase Lycogala epidendrum, e é moi frecuente atoparse con él habitando todo tipo de madeiras (con preferencia polos piñeiros) formando fermosos conglomerados de "canicas" de diversas cores.

Vexamos a descripción de este curioso ente das fragas...

DESCRIPCIÓN

Corpo Fructífero: 5-12 mm de diámetro. Forma globosa, branda e coa superficie granulosa. De cor vermella rosa ou vermella alaranxada ao principio e parda ao madurar. O interior está conctituído por unha masa pastosa vermella alaranxada de novo (na imaxe en detalle da esquerda podedes ver como rezuma esta pasta), que se converte nun po esporal compacto de cor parda agrisada ó madurar. De feito esta característica válelle o nome nos país anglosaxóns de limo de pasta de dentes (slime toothpaste) ou limo de leite de lobo (wolf´s milk slime).

Hábitat: Crece sobre madeira descomposta de coníferas (as imaxes foron tomadas nun tocón de piñeiro), máis rara sobre frondosas. Forma colonias de poucos individuos (aínda que de forma extraordinaria se presenta en copioso número, como nas imaxes). Primavera e outono. Frecuente, fácil de atoparse con ela na nosa zona se un se fixa un pouco en tocóns e madeiras podres varias.

Observacións: Lycogala epidendrun, como xa vos haberedes imaxinado a pesar do seu aspecto de gominola, non ten ningún valor culinario, e o seu aspecto e características fan que sexa moi difícil confundilo con oitra especie, aínda que o estado no que o atopemos nos pode facer dubidar un pouco xa que a súa coloración e moi variable dependendo do avanzado do estado de desenrolo. Nestas imaxes podemos observar como unha primeira fructificación (as esferas grises, ainda non maduras de todo) se superpón con oitra máis recente dunha cor laranxa viva, pero non sempre atoparemos cores e formas tan claras.

Bueno compañeiros, teño que deixarvos por hoxe que aínda queda horiña e media de luz, e vamos a aproveitala para ver que nos depara o monte. Sempre hai algo que ver, algo que disfrutar, unha sopresa fúnxica agardando por nós nalgún sitio... E lembrade refungar polo menos unha vez ó mes, que alivia a hipertensión! Ler máis...
Related Posts with Thumbnails